Poczucie własnej wartości
Poczucie własnej wartości wpływa na nasze życia. Jest niezbędne, aby czuć zadowolenie z relacji z ludźmi, zdrowia i ogólnie z życia.
Poczucie własnej wartości można porównać do obrazu siebie. Jesteśmy autorami tego w jaki sposób widzimy siebie.
Przeczytaj czym jest poczucie własnej wartości; kiedy powstaje i od czego zależy; czy można mieć na nie wpływ i co robić, by było możliwie jak najwyższe.
Moje istnienie stanowi o mojej wartości
Poczucie własnej wartości, to wewnętrzne przekonanie o tym, że jako osoba stanowimy niezaprzeczalną wartość.
Wartość ta przypisana jest osobie jako takiej i nie wynika z tego kim jest, co ma, co robi itd. Wartość własna, to nic innego jak głębokie poczucie sensu istnienia. Jestem, więc moje istnienie ma sens, a sam fakt, że jestem stanowi o mojej wartości. Brzmi dziwnie? Wydaje ci się, że ludzie czują się tym bardziej wartościowi im więcej mają, więcej umieją i więcej znaczą?
Po części tak : poczucie własnej wartości często uzależniamy od tego, co udaje się nam osiągnąć w życiu. Nie mniej jednak, jego podstawą i bazą jest poczucie wartości osoby jako takiej. Dlaczego? Dlatego, że poczucie to nie zmienia się w zależności od okoliczności. Innymi słowy, nie zanika, gdy traci się jakieś ważne cechy, rzeczy lub możliwości.
Dr N. Branden definiuje poczucie własnej wartości jako doświadczanie samego siebie jako osoby zasługującej na szczęście, a jednocześnie zdolnej do stawiania czoła życiowym trudnościom, wyzwaniom i problemom. Istotą poczucia własnej wartości jest szacunek, zaufanie i uznanie dla własnej osoby.
Termin „poczucie własnej wartości” często jest zastępowany określeniem „samouznanie”. Podobne znaczenie ma samoocena, choć bardziej wskazuje na ocenę niż uznanie samego siebie. Niezaprzeczalnym jest fakt, że wysoka samoocena jest bazą poczucia własnej wartości.
Kiedy powstaje poczucie własnej wartości?
Poczucie własnej wartości budowane jest od pierwszych lat życia. Budulcami tego poczucia są komunikaty kierowane do dziecka oraz jego własne doświadczenia. Gdy jesteśmy dziećmi, nasze poczucie własnej wartości zależy w pełni od tego, co mówią nam dorośli.
Na tym etapie nie jesteśmy w stanie zbudować obrazu siebie innego niż ten widziany w oczach najważniejszych dla nas osób. Dziecięce poczucie własnej wartości jest w całości zależne od opinii, postaw i zachowań dorosłych. Dziecko wydaje się sobie takie, jakie widzą go dorośli. Słysząc często, że jest nieposłuszne, głupie, marudne, leniwe, roztrzepane, uparte, zazdrosne, nerwowe, niedobre, uwierzy, że tak jest i tak będzie o sobie myślało.
Budowanie poczucia własnej wartości polega na częstym zauważaniu, nazywaniu i podkreślaniu mocnych stron dziecka; zauważaniu, że się stara; chwaleniu za próby sprostania różnym wymaganiom; nazywaniu wprost talentów i zalet dziecka. Bazowe poczucie własnej wartości buduje się w relacjach z najbliższymi, którzy okazują dziecku miłość, akceptację, bliskość i radość z tego, że jest.
Od czego zależy poczucie własnej wartości?
Wyjaśniłem już, że poczucie własnej wartości zależy od tego, co mówią do nas i o nas najbliżsi dorośli, gdy jesteśmy dziećmi. Poczucie to zależy również od tego, czego w tym samym czasie doświadczamy. Jeśli otaczający nas ludzie stwarzają sytuacje, w których jesteśmy w stanie osiągnąć jakiś sukces, czyli sprostać jakimś wymaganiom lub zadaniom – nasze poczucie własnej wartości będzie rosło.
Im jesteśmy starsi, tym bardziej poczucie własnej wartości zależy od coraz szerszej grupy ludzi. W wieku dojrzewania, największy wpływ na to jak postrzegamy siebie mają nasi rówieśnicy. Poczucie własnej wartości bywa zmienne. Gdy osiągamy jakiś sukces – szybuje w górę. Gdy doznamy porażki, chwilowo staje się niższe od tego, które towarzyszy nam na co dzień.
Wpływ na poczucie własnej wartości
Jako dorośli, mamy spory wpływ na poczucie własnej wartości. Możemy świadomie wpływać na jego poziom. Nie zależymy już w pełni od tego, co mówią nam inni ludzie, choć oczywiście to co mówią nie przestaje być ważne. Znamy swoje mocne strony i nie pozwolimy nikomu wmówić nam, że ich nie mamy. Mało tego, coś, co dla kogoś jest wadą, dla nas może być zaletą, którą w sobie cenimy. Mamy własny system wartości, którego się trzymamy. Znamy swoje umiejętności i nie szukamy nieustannego potwierdzania ich przez innych.
Objawy i skutki niskiego poczucia własnej wartości
Niskie poczucie własnej wartości objawia się przede wszystkim brakiem wiary w siebie. Inaczej mówiąc, nie wierzymy w możliwość powodzenia w jakimkolwiek obszarze życia. Dominuje w nas przekonanie, że ogólnie jesteśmy do niczego, że nie warto się za nic brać, bo i tak się nie uda.
Bywa i tak, że z jakichś powodów, poczucie własnej wartości jest bardzo różne w różnych sferach życia. Wynika to z naszych cech, zdolności, predyspozycji, a także doświadczeń życiowych. Niskie poczucie własnej wartości, sprawia, że nie dostrzegamy i nie wykorzystujemy własnych możliwości. Postępując tak, nie osiągamy sukcesów, co jeszcze obniża wiarę w siebie. „Nic nie osiągnąłem, więc jestem do niczego. Nie osiągnąłem, bo nie spróbowałem, z obawy, że się nie uda.” Zaniżone poczucie własnej wartości skutkuje ciągłym niezadowoleniem z siebie i tego, co się robi, przez co poważnie zaburza codzienne życie, niszcząco wpływając na jego przebieg i jakość.
Objawy i skutki wysokiego poczucia własnej wartości
Czy poczucie własnej wartości może być zbyt wysokie? Nie! Co najwyżej może się takim wydawać. Wydaje się takie u osób, które postawą i stylem bycia w rzeczywistości usiłują ukryć niskie poczucie wartości własnej osoby. Wysokie poczucie własnej wartości nie objawia się przechwałkami, wynoszeniem się nad innymi, udawaniem, że się na wszystkim znamy itd.
Znając swoją wartość, nie mamy potrzeby nieustannego udowadniania sobie i innym, że istnieje. Osoby z wysokim poczuciem własnej wartości są pogodne i zadowolone z życia. Zadowolone, ponieważ znają i wykorzystują w pełni swoje możliwości. Wysokie poczucie własnej wartości skutkuje wyższą odpornością na przeciwności losu i wytrzymałością. Ponadto pozwala lepiej radzić sobie ze porażkami i negatywnymi emocjami. Chroni przed destrukcyjnym porównywaniem się z innymi. Osłabia niszczący wpływ wewnętrznego krytyka. Jest źródłem wiary w siebie, poczucia mocy i siły. Jest niezbędne do zachowania równowagi psychicznej i rozumienia swojego miejsca w świecie.
Jak wpływać na poczucie własnej wartości?
Żeby świadomie wpłynąć na poczucie własnej wartości, trzeba mieć świadomość, że jest ono zaniżone. Wielu z nas miewa liczne problemy, nie wiedząc, że wypływają one z niskiego poczucia własnej wartości. Wskaźnikiem zaniżonego poczucia wartości własnej jest dominowanie złego samopoczucia i niezadowolenia; ciągłe pretensje do siebie, negatywne postrzeganie i myślenie o sobie.
Poczuciem własnej wartości i jego wzmacnianiem zajmował się psycholog Guy Winch, który podpowiada co robić, by poczuć się lepiej ze sobą, dostrzec i docenić swoją wartość. Jego zdaniem pomocne są w tym następujące działania:
Myślenie i mówienie dobrze o sobie
Dobrze, ale realnie. Winch nie poleca osobom z zaniżonym poczuciem własnej wartości, by mówiły sobie, że są zdolne, piękne czy, że odniosą sukces. Z doświadczenia wie, że osoby takie z góry odrzucą tego typu stwierdzenia. Zamiast tego, poleca, by mówiły sobie: „mogę zmienić fryzurę i wyglądać lepiej, mogę pracować wytrwale i odnieść sukces, mogę spróbować odkryć swoje zdolności…”
Identyfikacja mocnych stron
Chodzi o rozpoznanie i nazwanie tego, w czym jest się dobrym. Guy Winch zaznacza, że najcenniejsze i najbardziej wpływające na poczucie własnej wartości są umiejętności i osiągnięcia dotyczące ważnych dla nas sfer i aspektów życia. Dobrzy jesteśmy zazwyczaj w tym, co przychodzi nam łatwiej niż inne rzeczy; w tym, co robimy z przyjemnością i pasją.
Przyjmowanie komplementów
Osoby z niskim poczuciem własnej wartości mają problem z przyjmowaniem komplementów. Tymczasem, na komplementy trzeba się otworzyć i uwierzyć, że są prawdziwe. Chwalą nas za pomysły – jesteśmy kreatywni. Chwalą za wygląd zewnętrzny – dobrze wyglądamy. Chwalą pracowitość – jesteśmy pracowici. Mając niskie poczucie własnej wartości, warto zacząć słuchać i wierzyć komplementom. Zdaniem Wincha, najtrudniej jest pokonać nawyk wyśmiewania komplementów. Nawyk ten udaje się pokonać, ćwicząc zastępowanie wyśmiewania i zaprzeczania pozytywnym twierdzeniom na własny temat prostym dziękowaniem za owe twierdzenia.
Ograniczenie krytyki własnej osoby
Poczucie własnej wartości ulega wzmocnieniu, gdy świadomie powstrzymujemy się od nadmiernej krytyki samego siebie. By to było możliwe, trzeba tę krytykę wychwycić. Każdego dnia warto zadać sobie pytanie: „jakie myśli na mój temat przyszły mi dzisiaj do głowy?” Wszystkie myśli negatywne warto poddać zdroworozsądkowej ocenie. Gdy to zrobimy, okaże się, że większość z nich jest przesadzona i zbyt ogólna. Myśl typu „jak zwykle zawiodłem”, warto przeformułować na „tym razem zawiodłem”.
Nadmierne krytykowanie własnej osoby warto przekształcić na akceptację swoich niedoskonałości i wyrozumienie dla samego siebie. Co oczywiście nie oznacza samouwielbienia i rezygnacji z bycia lepszym. Guy Winch podpowiada, by, w momentach kiedy atakuje nas wewnętrzny krytyk, koncentrować się na cechach, postawach i osiągnięciach, które w sobie cenimy.